Βασιζόμενοι στη λειτουργία των βασικών οργάνων της ΕΕ, εξηγήστε πού εδράζεται το δημοκρατικό έλλειμμα.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ


ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ



ΡΟΗ (ΡΟΔΟΠΗ) ΧΑΪΚΟΥ



Θ.Ε.: ΕΠΟ 33


ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 3Η


ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

ΘΕΜΑ: Βασιζόμενοι στη λειτουργία των βασικών οργάνων της ΕΕ, εξηγήστε πού εδράζεται το δημοκρατικό έλλειμμα.



ΣΥΝΟΛΟ ΛΕΞΕΩΝ: 2.500

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ                                                                                                         2
Ορισμός του δημοκρατικού ελλείμματος                                                           2
Η λειτουργία των βασικών οργάνων της Ε.Ε.                                                  2-3
Ο σκεπτικισμός για τις δημοκρατικές διαδικασίες της Ε.Ε.                             3-5
Ο αντίλογος σε σχέση με τις εθνικές διαδικασίες και το ρόλο της Ε.Ε.          5-6
ΕΠΙΛΟΓΟΣ                                                                                                       6
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ                                                                                               7

 
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Για περισσότερα από 15 χρόνια γίνεται λόγος για το "δημοκρατικό έλλειμμα" που υπάρχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση κυρίως στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων καίριας σημασίας για την πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης και την αποτελεσματική διακυβέρνηση της Ένωσης μπροστά στα τεράστια προβλήματα που παρουσιάζονται τόσο εντός της, όσο και στο ρόλο και την θέση της σε διεθνή ζητήματα. Τίθεται υπό αμφισβήτηση ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και το εύρος των αρμοδιοτήτων του, η ισχύς του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και οι δικαιοδοσίες του Συμβουλίου Υπουργών, αλλά και η θέση της Κομισιόν στον κοινό ευρωπαϊκό χάρτη.
Στην παρούσα εργασία θα επιδιώξουμε να αναλύσουμε πού εδράζεται αυτό το δημοκρατικό έλλειμμα αναλύοντας τις λειτουργίες των βασικών θεσμικών οργάνων της ΕΕ, συγκρίνοντάς τα παράλληλα και με την λειτουργία των εθνικών οργάνων και την διαδικασία λήψης αποφάσεων που ακολουθείται από τα κράτη που απαρτίζουν την Ένωση. Και να εξετάσουμε εάν στην ΕΕ όπως έχει δομηθεί σήμερα οι πολίτες βρίσκουν ανοικτές διόδους επικοινωνίας με τα θεσμικά όργανα, εάν έχουν δυνατότητες παρέμβασης, άσκησης κριτικής και συμμετοχής στην λήψη αποφάσεων.

Ορισμός του "δημοκρατικού ελλείμματος"
Με τον όρο ‘δημοκρατικό έλλειμμα’ υπονοείται το γεγονός ότι οι ευρωπαίοι πολίτες δεν συμμετέχουν στην λήψη των αποφάσεων της Ένωσης, με αποτέλεσμα να αποξενώνονται, να απομακρύνονται από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τελικά αγνοούν τη λειτουργία και το ρόλο τους. Η έκταση του δημοκρατικού ελλείμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνδέεται άρρηκτα με το βαθμό μεταφοράς εξουσιών από τα κράτη μέλη στα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σύμφωνα με τον Χ. Φραγκονικολόπουλο (2008: 170) "το δημοκρατικό έλλειμμα σημαίνει ότι η ΕΕ σε αρκετές περιπτώσεις λειτουργεί χωρίς να ενεργεί στο όνομα των λαών που εκπροσωπεί και δεν είναι υπόλογη σε αυτούς. Αναφέρεται, επίσης, στην πολύ περιορισμένη ικανότητα των Ευρωπαίων πολιτών να επηρεάσουν τη λειτουργία των κύριων ευρωπαϊκών οργάνων". Και αναγνωρίζονται σε αυτό δύο διαστάσεις:
- η θεσμική πρώτη σχετίζεται με την πλημμελή εκπροσώπηση των Ευρωπαίων πολιτών στους κοινοτικούς θεσμούς και την αδυναμία να επηρεάσουν τη διαδικασία παραγωγής πολιτικής σε κοινοτικό επίπεδο και
- η κοινωνικο-ψυχολογική, που σχετίζεται με την αποτυχία δημιουργίας μιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας.
Οι ευρωσκεπτικιστές κάνουν συχνά λόγο για τον τρόπο λειτουργίας των ερωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Για παράδειγμα ασκούν κριτική στον ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τις περιορισμένες δυνατότητες άσκησης εξουσίας, αφού δεν μπορεί να εκλέγει την "ευρωπαϊκή κυβέρνηση" ή τον πρόεδρο της Κομισιόν (Diezemann/Παπαναγιώτου, Deutsche Welle). Ή για το γεγονός ότι μόνο τα μέλη του ευρωκοινοβουλίου εκλέγονται άμεσα από τους Ευρωπαίους πολίτες, ενώ όλοι οι υπόλοιποι εκπρόσωποι στα θεσμικά όργανα ορίζονται από τις εθνικές κυβερνήσεις.

Η λειτουργία των βασικών οργάνων της Ε.Ε.
Ας δούμε όμως, συνοπτικά την λειτουργία των βασικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα, αρχής γενομένης του Συμβουλίου Υπουργών. Το Σ.Υ. είναι το κύριο όργανο της νομοθετικής εξουσίας και αποτελείται από αντιπροσώπους των κρατών-μελών, κατά βάση οι υπουργοί των εθνικών κυβερνήσεων. Για την λήψη αποφάσεων, ανάλογα με το θέμα, απαιτείται ομοφωνία, αυξημένη πλειοψηφία ή ειδική πλειοψηφία. Στην τρίτη περίπτωση προβλέπεται η αρχή της στάθμισης των ψήφων των διαφορετικών κρατών-μελών (Λάβδας Κ, 2002:71). Η ειδική πλειοψηφία άρχισε να εφαρμόζεται σε ολοένα και περισσότερες περιπτώσεις μετά την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1986 και σήμερα καλύπτει τα περισσότερα πεδία πολιτικής. Βασίζεται στην αρχή της στάθμισης των ψήφων των κρατών-μελών, η οποία χονδρικά προκύπτει σε αντιστοιχία με τον πληθυσμό τους (Λάβδας Κ., 2002: 76). Στο ΣΥ οι συμμετέχοντες αφενός αποφασίσουν και νομοθετούν για κοινές πολιτικές, παράλληλα όμως, προωθούν ο καθένας τα συμφέροντα της χώρας του, όπως τα ορίζει η εκάστοτε εθνική κυβέρνηση.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ένα κατ' εξοχήν υπερεθνικό όργανο, όπως αναφέρει ο Κ. Λάβδας (2002:72) και ρόλος της είναι να εκπροσωπεί και να υποστηρίζει τα συμφέροντα του συνόλου της Ένωσης. Είναι επιφορτισμένη κυρίως με την εκτελεστική λειτουργία αλλά έχει και δικαιώματα νομοθετικών πρωτοβουλιών, τα οποία ασκεί με εισηγήσεις στο Συμβούλιο των Υπουργών. Επικεφαλής της Επιτροπής είναι 27 Επίτροποι, οι οποίοι διορίζονται από τις εθνικές κυβερνήσεις. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής είναι επικεφαλής αυτών των Επιτρόπων και έχει τη δυνατότητα να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή της Κοινότητας. Οι Επίτροποι οφείλουν να είναι εντελώς ανεξάρτητοι από τις εθνικές κυβερνήσεις που τους υπέδειξαν και να εκπροσωπούν τα κοινά συμφέροντα της Κοινότητας-όχι αυτά των επιμέρους κρατών-μελών.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκλέγεται από τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να εκπροσωπήσει τα συμφέροντά τους. Οι εκλογές διεξάγονται ανά πενταετία. Δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι έχει κάθε Ευρωπαίος πολίτης, σε οποιοδήποτε μέρος της ΕΕ και αν κατοικεί. Έτσι, το Κοινοβούλιο εκφράζει τη δημοκρατική βούληση των 500 εκατομμυρίων περίπου πολιτών της Ένωσης και εκπροσωπεί τα συμφέροντά τους στις συζητήσεις με τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ (Europa: Θεσμικά Όργανα της ΕΕ). Οι πιο πρόσφατες εκλογές πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο 2009. Το σημερινό Κοινοβούλιο αριθμεί 736 μέλη από όλες τις 27 χώρες της ΕΕ. Τα διάφορα κράτη εκπροσωπούνται από αριθμό Ευρωβουλευτών ο οποίος αντιστοιχεί χονδρικά στον πληθυσμό τους.
Σήμερα, οι κύριες αρμοδιότητές του, όπως αναφέρονται στην επίσημα ιστοσελίδα της ΕΕ για τα θεσμικά όργανα της, είναι η θέσπιση ευρωπαϊκών νόμων, από κοινού με το Συμβούλιο σε πολλούς τομείς πολιτικής. Το γεγονός ότι το ΕΚ εκλέγεται άμεσα από τους πολίτες αποτελεί ένα από τα στοιχεία που εγγυώνται τη δημοκρατική νομιμότητα της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Επίσης, ασκεί δημοκρατικό έλεγχο επί όλων των θεσμικών οργάνων της Ένωσης, και ιδίως επί της Επιτροπής. Έχει την εξουσία να εγκρίνει ή να απορρίπτει το διορισμό των Επιτρόπων, καθώς και να κάνει δεκτή πρόταση μομφής κατά της Επιτροπής συλλογικά. Τέλος, το Κοινοβούλιο μοιράζεται με το Συμβούλιο την εξουσία σχετικά με τον προϋπολογισμό της Ένωσης και συνεπώς μπορεί να επηρεάζει τις δαπάνες της. Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, εγκρίνει ή απορρίπτει τον προϋπολογισμό στο σύνολό του.
Σε γενικές γραμμές, ακόμη και σήμερα, το Ευρ. Κ. μόνο εν μέρει παίζει τον ρόλο ενός κοινοβουλίου, αφού το πραγματικό νομοθετικό όργανο της ΕΕ δεν είναι αυτό, αλλά το Συμβούλιο των Υπουργών (Λάβδας, 2002: 73).
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι οι θεσμοθετημένες συναντήσεις των αρχηγών των κυβερνήσεων των κρατών-μελών των Ε.Κ.

Ο σκεπτικισμός για τις δημοκρατικές διαδικασίες της Ε.Ε.
Το γεγονός λοιπόν, ότι μόνο οι Ευρωβουλευτές είναι άμεσα εκλεγμένοι από τους Ευρωπαίους πολίτες και οι αρμοδιότητες του Κοινοβουλίου είναι περιορισμένες σε σχέση με αυτές μιας εθνικής βουλής, αλλά και η πολυπλοκότητα των διαδικασιών λειτουργίας των υπολοίπων θεσμικών οργάνων της ΕΕ, αποτελεί τον θεμέλιο λίθο των υποστηρικτών της ύπαρξης "δημοκρατικού ελλείμματος " στην Κοινότητα.
Είναι χαρακτηριστική η από το 2009 τοποθέτηση στην Deutsche Welle της Ζαμπίνε φον Όπελν, πολιτολόγου από το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου: «Το δικαίωμα της πρωτοβουλίας επαφίεται κυρίως στην Ευρωπαϊκή Κομισιόν και όχι στο Ευρωκοινοβούλιο. Και αυτό είναι όντως ένα σημείο αδυναμίας. Από την άλλη πλευρά, οφείλουμε να αποδεχθούμε ότι το Ευρωκοινοβούλιο έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση να παροτρύνει την Κομισιόν να προχωρήσει σε νομοθετικές ρυθμίσεις».
Όπως αναφέρει ο Χ. Φραγκονικολόπουλος (2008: 170), "το πρώτο σκέλος στην κριτική για τη μη δημοκρατικότητα της ΕΕ αναφέρεται στην έλλειψη νομιμότητας της ΕΕ και λογοδοσίας των ευρωπαϊκών θεσμών στους Ευρωπαίους πολίτες" και ότι το κοινοτικό πλαίσιο της ΕΕ δεν εκπληρώνει τα προαπαιτούμενα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
Και φέρνει ως παράδειγμα τις συνεδριάσεις του Συμβουλίου Υπουργών πίσω από κλειστές πόρτες, με αποτέλεσμα το σύνολο των διαδικασιών που οδηγούν σε συγκεκριμένες αποφάσεις να παραμένει κρυφό, μακριά από τα βλέμματα των Ευρωπαίων πολιτών. Ή σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, το Συμβούλιο ούτε καν συμβουλεύεται το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι ευρωβουλευτές μπορούν να υιοθετήσουν οποιαδή¬ποτε απόφαση επιθυμούν, αλλά τίποτα δεν υποχρεώνει το Συμβούλιο των Υπουρ¬γούν των Εξωτερικών να τη λάβει υπόψη του, οπότε μπορεί ανενδοίαστα να την αγνοήσει (Φραγκονικολόπουλος, 2008: 171).
Αντίστοιχα, η Κομισιόν δεν ελέγχεται επαρκώς ούτε από τις εθνικές κυβερνήσεις, ούτε από τα εθνικά κοινοβούλια, ούτε καν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κατά τον τρόπο που οι κυβερνήσεις λογοδοτούν στα εθνικά τους κοινοβούλια. "Αποτελεί κατά βάση ένα τεχνοκρατικό σώμα, που δίνει βάρος όχι στην αντιπροσωπευτικότητα, αλλά στην ειδίκευση και στην αποτελεσματικότητα. Έτσι, κάθε πρωτοβουλία της Επιτροπής δεν αποτελεί παρά ενέργεια των ελίτ, η οποία δεν μπορεί να ελεγχθεί από τους λαούς της Ευρώπης. Η αδιαφάνεια των εργασιών της, σε συνδυασμό με την πολυπλοκότητα της λειτουργίας της, κρατούν τον πολίτη σε απόσταση και σε θέση άγνοιας", επισημαίνει ο Φραγκονικολόπουλος (2008: 171)
Κορωνίδα του "δημοκρατικού ελλείμματος" της ΕΕ θεωρούνται οι αδυναμίες του Ευρ. Κοινοβουλίου, αφού διαθέτει πολύ μικρότερη ισχύ από ό,τι τα εθνικά κοινοβούλια.
Η φον Όπελν επισημαίνει ως πρόβλημα και την κατανομή εδρών, επομένως και ψήφων κατ’ αναλογία του πληθυσμού της κάθε χώρας - μέλους. Έτσι μια μεγάλη χώρα-μέλος, όπως η Γαλλία ή η Γερμανία, διαθέτει πολλαπλές έδρες και ψήφους σε σχέση με μια μικρή, όπως η Μάλτα. "Όλα αυτά φαλκιδεύουν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και κυρίως τις αντιλήψεις περί δημοκρατίας των Ευρωπαίων πολιτών", ήταν το σχετικό σχόλιό της.
"Το δημοκρατικό έλλειμμα αναφέρεται ειδικά στην αδυναμία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ως του μοναδικού ευρωπαϊκού οργάνου που είναι εκλεγμένο απευθείας από τους λαούς της Ευρώπης και κυρίως στην ανικανότητα του να καταστήσει τα ευρωπαϊκά εκτελεστικά όργανα υπόλογα σε αυτό κατά έναν τρόπο που θα ομοιάζει με αυτόν κατά τον οποίο οι εθνικές κυβερνήσεις είναι υπόλογες στα εθνικά κοινοβούλια", σημειώνει ο Φραγκονικολόπουλος (2008: 172). Οι διαδικασίες και οι αρμοδιότητες είναι μείζον ζήτημα για το Ευρ. Κοινοβούλιο, αφού υπάρχουν θέματα στα οποία είναι ισότιμο με την Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όπως π.χ. στο ζήτημα της προστασίας των καταναλωτών και στο περιβάλλον. Αντίθετα στον προϋπολογισμό έχει περιορισμένες δυνατότητες παρέμβασης, ενώ σε θέματα κοινής, ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας δεν υφίσταται καμία παρέμβαση.
Ζήτημα αποτελεί επίσης και η άγνοια των ευρωπαίων πολιτών για την λειτουργία και τις διαδικασίες των οργάνων της ΕΕ, ιδιαίτερα για το Ευρωκοινοβούλιο, τα μέλη του οποίου εκλέγουν κιόλας, "γεγονός που καθιστά δύσκολη τη δημοκρατικοποίηση και νομιμοποίηση της ΕΕ και την ενίσχυση των μηχανισμών λογοδοσίας μέσα από την ενδυνάμωση του ρόλου του" (Φραγκονικολόπουλος, 2008: 172).
Το δεύτερο σκέλος της αρνητικής κριτικής στην ευρωπαϊκή πολιτική, σύμφωνα με τον Χ. Φραγκονικολόπουλο (2008: 173) συνίσταται στην απουσία των μηχανισμών εκείνων που θα επιτρέψουν στους πολίτες να συμμετάσχουν ενεργά και να διαμορφώσουν προτάσεις πολιτικής, αφού οι όποιες συζητήσεις γίνονται μόνο από πολιτικούς και ο ρόλος του πολίτη όπου του δίνεται βήμα, περιορίζεται σε ένα απλό «ναι» ή «όχι», επί της τελικής μορφής των προτάσεων.
Είναι χαρακτηριστική η άρνηση μερίδας των Ευρωπαίων πολιτών στο Ευρω-σύνταγμα όπου έγινε δημοψήφισμα, ενώ σε χώρες όπως η Ελλάδα, το σύμφωνο επικυρώθηκε απευθείας από τη Βουλή.
Κάνοντας ένα μικρό φλασ-μπακ, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας το Δεκέμβριο του 2000 εγκαινιάστηκε μια ευρεία δημόσια διαβούλευση σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης, καθώς και μια Ευρωπαϊκή Συνέλευση με αποστολή να αυξήσει τη δημοκρατική νομιμοποίηση της Ένωσης. Το αποτέλεσμά της ήταν η πρόταση ενός σχεδίου συνταγματικής συνθήκης, ενισχύοντας τις αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όσον αφορά το διορισμό και τον έλεγχο της Επιτροπής και διευρύνοντας το πεδίο εφαρμογής της διαδικασίας συναπόφασης.
Η απόρριψη της Συνταγματικής Συνθήκης στα δημοψηφίσματα επικύρωσης της, που πραγματοποιήθηκαν το 2005 στη Γαλλία και την Ολλανδία, οδήγησαν στην αναθεώρηση του κειμένου που είχε ετοιμαστεί από την Ευρωπαϊκή Συνέλευση από τεχνοκράτες των εθνικών κυβερνήσεων.
Τα αποτελέσματα της περιόδου περισυλλογής και εξήγησης του "όχι" των Ευρωπαίων πολιτών μάλλον, δεν ήταν τα αναμενόμενα. Και έτσι, ήρθε η απόρριψη της νέας αναθεωρημένης συνθήκης από την Ιρλανδία το καλοκαίρι του 2008 κατόπιν και πάλι δημοψηφίσματος. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της Ιρλανδικής κυβέρνησης σχετικά με τους λόγους απόρριψης της Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης διαφάνηκε ότι η έλλειψη ενημέρωσης αποτέλεσε τον κύριο λόγο για την αρνητική ψήφο αλλά και για την αποχή από το δημοψήφισμα. Παράλληλα οι δηλώσεις του Ιρλανδού Πρωθυπουργού (Taoiseach) Brian Cowen καθώς και του Ιρλανδού Επίτροπου Charlie McCreevy, ότι δε διάβασαν το κείμενο της Συνθήκης καταδεικνύουν το αρνητικό κλίμα, μέσα στο οποίο πραγματοποιήθηκε ο διάλογος προ του δημοψηφίσματος στην Ιρλανδία, και τις ευθύνες μερίδας της πολιτικής ηγεσίας της χώρας, σύμφωνα με δημοσίευμα του περιοδικού ΡΕΥΜΑ τον Νοέμβριο του 2009.

Ο αντίλογος σε σχέση με τις εθνικές διαδικασίες και το ρόλο της Ε.Ε.
Σημαίνουν όλα αυτά όμως όντως ‘δημοκρατικό έλλειμμα’ ή μήπως υπάρχει διαφορά στο επίπεδο οργάνωσης εφ’ όσον μιλούμε για διεθνική δημοκρατία και όχι για εθνική; Μήπως και οι δυνατότητες παρέμβασης του πολίτη στη διαμόρφωση των νόμων είναι το ίδιο έμμεσος και σε εθνικό επίπεδο;
Οι Ευρωπαίοι πολίτες απέχουν συστηματικά τα τελευταία χρόνια από τις εθνικές εκλογές, όπως και από τις ευρωεκλογές, ενώ για την πλειονότητα του εκλογικού σώματος στις ευρωεκλογές δεν καλείται να διαλέξει μεταξύ διαφορετικών κομματικών συνδυασμών ς και συχνά η ψήφος δεν αποτελεί παρά μια έκφραση διαμαρτυρίας προς τις εθνικές κυβερνήσεις.
Σύμφωνα με τον Νίκο Μούση, σύμβουλο στη Γενική Διεύθυνση "Επιχειρήσεις" της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι η απομάκρυνση των πολιτών από την πολιτική δεν χαρακτηρίζει μόνο την ΕΕ, αλλά σχεδόν όλες τις αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες, όπου ένα μεγάλο μέρος - αν όχι η πλειοψηφία των πολιτών - απέχουν από τις εθνικές εκλογές. "Επιπλέον λησμονούν ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες έχουν σχεδόν την ίδια επιρροή στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού δικαίου όπως και στη διαμόρφωση του εθνικού δικαίου. Έχουν μια έμμεση επιρροή, μέσω της εκλογής του κόμματος το οποίο σχηματίζει την εθνική κυβέρνηση, η οποία συμμετέχει στη λήψη των αποφάσεων από το συμβούλιο των υπουργών. Αλλά οι πολίτες συμμετέχουν και άμεσα στη δημοκρατική διαδικασία, δια της εκλογής των βουλευτών, οι οποίοι τους εκπροσωπούν στο Ευρ. Κοινοβούλιο, το οποίο έχει όλο και μεγαλύτερη συμμετοχή στη νομοθετική διαδικασία, χάρη σε συνεχείς βελτιώσεις που επιφέρουν οι Ευρωπαϊκές Συνθήκες", αναφέρει σχετικά (http://www.europedia.moussis.eu/books/Book_2/4/09/05/index.tkl?lang=gr&all=1&pos=116&s=1&e=10).
Τρεις συνθήκες που υπογράφτηκαν στη δεκαετία του 1990 είχαν σαν στόχο να αμβλύνουν την ύπαρξη του δημοκρατικού ελλείμματος και την αίσθηση της ελλιπούς σύνδεσης του ευρωπαίου πολίτη με τα κοινοτικά όργανα (Φραγκονικολόπουλος Χ., 2008: 174-175). Και όντως, αύξησαν τις αρμοδιότητές του Ευρωκοινοβουλίου (εγκρίνει την σύνθεση της Κομισιόν, μπορεί πλέον να απορρίπτει την πρόταση για το πρόσωπο για την θέση του προέδρου της Επιτροπής κ.α.), άνοιξε την πρόσβαση στους ευρωπαίους πολίτεςσε σειρά κοινοτικών εγγράφων (έβαλε όμως και περιορισμούς για ορισμένες κατηγορίες) κλπ.
Ωστόσο, κοινός παρονομαστής των προσπαθειών αυτών ήταν η αποτυχία τους να προσδώσουν νομιμότητα στην ευρωπαϊκή πολιτεία και "να διαπλάσουν μια κοινή ταυτότητα που θα διατηρεί το αίσθημα του συλλογικού ευρωπαϊκού συμφέροντος", σύμφωνα με το ΝΣΒ (2008: 175)
Ο βασικότερος αντίλογος για την ύπαρξη δημοκρατικού ελλείμματος στην ΕΕ εδράζεται από το γεγονός ότι και στις χώρες - μέλη της ΕΕ, οι πολιτικές και η λήψη αποφάσεων δεν ασκούνται άμεσα από το λαό, αλλά έμμεσα και κοινοβουλευτικά, μέσω των εκλεγμένων εκπροσώπων τους.
Ο Χ. Φραγκονικολόπουλος (2008: 177) σημειώνει πως η ύπαρξη δημοκρατικού πολιτεύματος είναι αποτελεί προϋπόθεση για την ένταξη μιας χώρας στην ΕΕ, ενώ "οι πολίτες των χωρών-μελών έχουν εξουσιοδοτήσει τους αρχηγούς των κρατών τους να συμμετέχουν στην Ε.Ε. και να συναποφασίζουν σε αυτό το πεδίο".
Η διαφορά της Ε.Ε. από ένα κράτος είναι ότι η νομιμοποίηση της δεν έγκειται στην εκλογή από το λαό, αλλά στην αποτελεσματικότητα της ως οργανισμού, αφού δεν αποτελεί έθνος-κράτος και δημιουργήθηκε για να επιτύχει συγκεκριμένα αποτελέσματα (ειρήνη, οικονομική πρόοδο κ.λπ.) και από αυτά κρίνεται.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σήμερα την εικόνα ενός απόμακρου οργανισμού λήψης αποφάσεων, οι οποίες αν και θεωρητικά είναι πάντα προς όφελος των πολιτών δεν φέρουν την συναίνεσή τους. Παρά τις προσπάθειες, το δημοκρατικό έλλειμμα παραμένει, έστω και αν η άμεση δημοκρατία δεν έχει εφαρμογές ούτε στα κράτη-μέλη, αφού η άσκηση της εξουσίας, γίνεται από εκλεγμένους αντιπροσώπους στο Κοινοβούλιο και από την ανάδειξη πολιτικών κυβερνήσεων.
Η άγνοια των ευρωπαίων πολιτών για τις διαδικασίες και τον ρόλο των θεσμικών οργάνων της Ένωσης επιβάλλει την υιοθέτηση από πλευράς Ε.Ε. πιο διαφανών πρακτικών, αλλά και παράλληλα την ενίσχυση του ρόλου του Ευρωπαίου πολίτη ως συμμέτοχου και άρα, συνυπεύθυνου στην ευρωπαϊκή διαδικασία ολοκλήρωσης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Φραγκονικολόπουλος Χ., 2008, Η Ευρωπαϊκή Ένωση την αυγή της τρίτης χιλιετίας: Θερμοί, Οργάνωση και Πολιτικές, Νέο Συνοδευτικό Βιβλίο, Πάτρα, ΕΑΠ

Λάβδας Κ, 2002, Ευρωπαϊκά Ιδεολογικά Ρεύματα κατά το β΄ μισό του 20ου Αιώνα και τη Μετα-Σοβιετική Περίοδο – Δημιουργία και Εξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Εγχειρίδιο Μελέτης τ.Β., Πάτρα, ΕΑΠ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Diezemann/Παπαναγιώτου, Deutsche Welle, Τι σημαίνει ‘δημοκρατικό έλλειμμα’ στους ευρωπαϊκούς θεσμούς; 07.06.2009, http://www.dw-world.de/dw/article/0,,4307075,00.html

Μούσης Ν., Ευρωπαϊκή Ένωση: δίκαιο, οικονομία, πολιτικές: Τα περί δημοκρατικού ελλείμματος της ΕΕ, http://www.europedia.moussis.eu/books/Book_2/4/09/05/index.tkl?lang=gr&all=1&pos=116&s=1&e=10

Europa: Θεσμικά Όργανα της ΕΕ, http://europa.eu/institutions/inst/index_el.htm

ΡΕΥΜΑ, Νοέμβριος 2009, http://www.revmamag.com.cy/revma1/europaiki-enosi.html